Những lưu ý tối quan trọng khi xây dựng học liệu điện tử
Không đơn giản là thực hiện một loạt thao tác kỹ thuật để số hóa cho các nội dung (chuyển đổi dữ liệu thành dạng mềm thay cho bản cứng), học liệu điện tử yêu cầu nhiều hơn thế. Vậy cần lưu ý gì khi xây dựng học liệu điện tử? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.
Theo Khoản 2 Điều 2 Thông tư 12/2016/TT-BGDĐT Quy định ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tổ chức đào tạo qua mạng, “Học liệu điện tử là tập hợp các phương tiện điện tử phục vụ dạy và học, bao gồm: sách giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, bài kiểm tra đánh giá, bản trình chiếu, bảng dữ liệu, các tệp âm thanh, hình ảnh, video, bài giảng điện tử, phần mềm dạy học, thí nghiệm ảo…”. Có thể hiểu nôm na, học liệu điện tử là phần nội dung được thể hiện dưới dạng số hóa (văn bản, hình ảnh, video… bản mềm).
Một học liệu chỉ có thiết kế đẹp thôi là không đủ mà nội dung, kiến thức cần phải được truyền tải thực sự trọng tâm, thu hút và đáp ứng được nhu cầu của lãnh đạo và học viên thì kết quả đào tạo mới chất lượng. Không bàn đến các đặc điểm bắt buộc liên quan đến kiến thức và tính sư phạm, dưới đây là một số lưu ý bạn cần quan tâm để xây dựng học liệu điện tử chất lượng:
- Nội dung ngắn gọn, xúc tích
Khác với việc học trực tiếp trên lớp, học liệu điện tử thường sẽ được tổ chức (doanh nghiệp) quy định về thời gian/ thời lượng, cần phải làm ngắn gọn nhưng vẫn phải đảm bảo đủ kiến thức. Việc rút ngắn thời lượng không những giúp tiết kiệm công sức mà còn giảm được chi phí thực hiện, đồng thời khiến cho học liệu điện tử dễ theo dõi. Đặc điểm của hình thức học trực tuyến là có thể lưu trữ dữ liệu, cho phép mở/ phát đi phát lại nhiều lần các nội dung khi cần. Vì thế, không cần thầy cô giảng lặp đi lặp lại để giúp học sinh ghi nhớ kiến thức vào đầu, học viên có thể tua lại để xem bất cứ lúc nào nếu cảm thấy chưa hiểu rõ vấn đề.
Nội dung ngắn gọn, xúc tích chính là xu hướng trong xây dựng học liệu điện tử.
Bên cạnh đó, trong thời đại “lướt mạng” như ngày nay, người ta có thể dành hàng giờ, thậm chí cả ngày để “la cà” trên internet, nhưng để họ sẵn sàng dừng lại xem hết 1 bài viết, đọc hết 1 nội dung hay kiên nhẫn học xong hoàn chỉnh 1 bài học là điều không hề đơn giản. Tình trạng “ngại đọc” dường như tồn tại ở khắp mọi nơi, trong cả giải trí và học tập. Nếu nhìn thấy một bài viết dài toàn chữ, hay một khóa học có thời lượng lên đến nhiều giờ đồng hồ thì việc bị bỏ qua là điều không quá khó để hiểu. Vì thế, việc tạo ra các nội dung ngắn trở thành nhu cầu tất yếu để thu hút người xem. Khi xây dựng học liệu, bạn cần tìm cách rút gọn nội dung cô đọng nhất và có thể tối ưu cả trên thiết bị di động, làm sao cho người học dù chỉ xem qua vẫn hiểu và nắm được nội dung bạn cần truyền đạt.
Làm sao để nội dung được ngắn gọn, xúc tích? Hãy truyền tải chính xác những điều bạn muốn thể hiện bằng cách lựa chọn ra những chi tiết đặc sắc nhất để đưa vào bài học, giảm bớt những chi tiết thừa, lặp lại, lòng vòng. Đừng lặp lại những ý tưởng hay phần nội dung đã trình bày ở phần trước vì nó chỉ làm tốn thêm thời gian mà thôi, nếu cần, học viên có thể tự tua lại để xem. Bên cạnh đó, không nên sử dụng quá nhiều những từ hay cụm từ vô nghĩa như: “ừ”, “ờ”, “bạn biết không… Nếu có, chỉ nên điểm qua một chút để tạo độ tự nhiên trong cách thể hiện.
2. Rõ ràng, dễ hiểu, hấp dẫn
Vấn đề mà một người thiết kế bài giảng phải đối mặt hàng ngày là làm thế nào để học viên hiểu bài nhanh chóng. Như đã nói ở trên, thời lượng học liệu là có hạn, nhưng khối lượng kiến thức cần truyền tải lại rất nhiều, trong khi không phải ai cũng có khả năng tiếp thu kiến thức như nhau. Do đó việc làm cho học liệu rõ ràng, dễ hiểu càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Không chỉ với học liệu điện tử mà với tất cả các loại học liệu nói chung, đây cũng luôn là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng của bài giảng.
Mindmap chứa hình ảnh, màu sắc, và liên kết giúp bộ não của chúng ta xử lý và ghi nhớ một lượng lớn thông tin.
Khi xây dựng học liệu điện tử, cách đầu tiên để giúp cho học viên hiểu bài nhanh hơn là sử dụng bản đồ tư duy/ sơ đồ tư duy (mindmap). Đây được cho là phương pháp phù hợp với hoạt động tự nhiên của não. Chúng có một số yếu tố kích hoạt trí nhớ mạnh mẽ như hình ảnh, màu sắc, hình dạng và liên kết giúp bộ não của chúng ta xử lý và ghi nhớ một lượng lớn thông tin.
Một yếu tố nữa giúp học liệu trở nên dễ tiếp cận hơn là những ví dụ minh họa từ đời thường. Chúng là những thứ rất gần gũi với cuộc sống nên giúp học viên dễ liên tưởng và ghi nhớ nhanh hơn. Kể chuyện cũng vậy. Ai cũng thích nghe kể chuyện. Vì vậy sáng tạo nội dung bằng cách kể một câu chuyện sẽ thu hút hơn. Thay vì trình bày các khái niệm, hãy dùng những sự kiện có thật để kể câu chuyện mang tính thuyết phục. Các chi tiết, cao trào sẽ giúp người đọc ấn tượng hơn với nội dung bạn cần truyền đạt.
Ngoài ra, hình ảnh minh họa cũng là một phương pháp hữu hiệu để giúp các bạn học sinh ghi nhớ bài nhanh hơn. Không cần cầu kỳ phức tạp, bạn chỉ cần chèn thêm vào slide các hình ảnh sinh động lấy từ internet là đã có thể tạo ra một học liệu với nội dung sinh động. Các hình ảnh màu sắc luôn được ghi nhớ dễ dàng hơn các con chữ.
Tất cả những điều này không chỉ khiến học liệu rõ ràng, dễ hiểu mà còn giúp làm tăng tính hấp dẫn cho học liệu. Khi một học liệu được trình bày rõ ràng, dễ hiểu, tự khắc nó sẽ trở nên hấp dẫn với người học. Ngược lại, cái gì quá khó hiểu, khiến bộ não không tiếp nhận được, tự khắc sẽ khiến người học cảm thấy chán.
3. Đảm bảo tính tương tác cao
Có một lý do lớn khiến cho việc học online không hiệu quả là sự cô đơn, buồn chán của học viên trong điều kiện phải tự học 1 mình. Để xóa bỏ điều này và tạo hứng thú học tập, cần tăng tính tương tác cho bài học thông qua việc thiết kế học liệu sao cho học viên có thể tương tác trực tiếp với máy tính và nhận được sự phản hồi từ máy.
Được tương tác với máy tính và các nội dung của học liệu giúp cho học viên bớt cô đơn, buồn chán.
Được tương tác với máy tính và các nội dung của học liệu giúp cho học viên bớt cô đơn, buồn chán.
Đầu tiên, để đảm bảo học viên ghi chép và nắm bắt tốt, các nội dung nên xuất hiện lần lượt theo thứ tự giảng bài, không nên xuất hiện cùng lúc mà nên phân dòng hay phân đoạn thích hợp, xuất hiện theo hiệu ứng thời gian. Bên cạnh đó, cần sắp xếp hợp lý các phần nội dung và phân bổ hợp lý, bổ sung nhiều yếu tố tương tác như câu hỏi, đố vui, ví dụ, thực hành, kiểm tra… Bạn cũng có thể bố trí nhiều phần củng cố kiến thức với các câu hỏi có chấm điểm tự động và sử dụng hiệu ứng để tạo ra những nhận xét, động viên hài hước, thú vị nhằm khích lệ học viên khi xuất hiện các kết quả chấm bài.
4. Đảm bảo tính khoa học và thẩm mỹ trong trình bày
Một sản phẩm học liệu, đặc biệt là học liệu điện tử không những cần hay mà còn phải đẹp nữa thì mới có thể thu hút được sự hứng thú của người học. Nhiều người cho rằng mình không có khiếu thẩm mỹ tốt nên khó sáng tạo ra được học liệu đẹp mắt, tuy nhiên điều đó không hẳn đúng. Có một số nguyên tắc cơ bản trong thiết kế mà nếu áp dụng, bạn sẽ dễ dàng cải thiện phần “ngoại hình” cho sản phẩm của mình.
– Đầu tiên, nên sử dụng ít text, thay thế text bằng hình ảnh minh họa. Có thể sử dụng infographic hoặc video motion graphic để tăng tính sinh động, dễ hiểu và hứng thú cho bài học.
– Đối với màu sắc: sử dụng màu tương phản giữa chữ và nền (chữ đậm trên nền nhạt hoặc chữ nhạt trên nền đậm) để có thể nhìn rõ.
– Nếu sử dụng hình minh họa, cần lựa chọn hình rõ nét, không mờ nhòe.
– Phối màu có khoa học: Tham khảo các cách kết hợp màu sắc đẹp trên một số trang web như Adobe Color, Color Hunt, COLOURLovers, Colorcombos, Check my Colours…
5. Lựa chọn hình thức thể hiện phù hợp
Trên thực tế, có rất nhiều hình thức để thể hiện một học liệu điện tử như dạng slide, truyện tranh, video, gamification… Trong đó, video là cách tốt nhất để tạo nên sự chú ý của người học. Chúng không chỉ trực quan sinh động mà còn chứa câu chuyện, và ai cũng thích điều đó. Video có: sự kết hợp chữ, hình ảnh và âm thanh giúp học viên như được nhập vai vào môi trường học thực tế. Đưa video vào các khóa học trực tuyến là phương pháp thú vị và hiệu quả hơn là cách tiếp cận “đọc nội dung này thật nhiều lần”. Nếu được, hãy đính kèm video trong các bài giảng của, đảm bảo bạn sẽ nhận được nhiều ích lợi hơn so với tưởng tượng đấy.
Tuy có những thế mạnh như vậy, nhưng video không phải là thứ có quyền năng tối cao và không phải tài liệu nào ta cũng nên sử dụng dạng video. Có những học liệu thể hiện bằng văn bản hoặc slide là đủ, có những học liệu lại cần được biểu diễn ở dạng truyện tranh mới hấp dẫn. Việc lựa chọn hình thức thể hiện học liệu điện tử phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như nội dung, khả năng thực hiện, kinh phí của doanh nghiệp…
Để được tư vấn về các phương pháp xây dựng học liệu điện tử một cách chi tiết hơn, bạn vui lòng liên hệ (miễn phí) với WorkPro qua:
Hotline: 0246 290 1166 ; Email: contact@workpro.vn.
Hoàng Vân.
Ban Số hóa nội dung.
